بررسی مقایسه ای میان انگیزه های هجا در ادبیات عربی و فارسی

از دیر زمان هجا یا هجوگویی یکی از اغراض شعری به شمار می آمده است. این امر بر تقبیح فردی یا جمعی تکیه داشته است. گاهی نیز از عادتی اجتماعی یا قبیله ای با مظهری از مظاهر زندگی را شاعر به باد هجو می گیرد. بنابراین هجا عبارت است از تعبیری ادیبانه از کسی برای اینکه او را مورد هجو قرار دهد. انسان در طبیعت خود پیوسته دارای صفات گوناگون است گاه هجا است و می خواهد از دیگران انتقام بکشد. انتقام گاهی با تیر و کمان و نیزه و شمشیر بوده و زمانی با سخنان هجوگونه و ناسزا است. در این مقاله سعی ما بر آن است انگیزه های کلی هجا در ادب عربی و فارسی را به تصویر بکشیم و موارد مشترک هجا میان هر دو زبان را بیان کنیم و تفاوتهای هر دو را بازگوییم. این مقارنه ادبی از نظر زمانی درست نمی باشد. زیرا هجو در ادب عربی (به ویژه شعر) از دیر زمان معمول بوده و سابقه آن به دوران جاهلیت (قبل از اسلام) کشیده می شود در حالی که در ادب فارسی هجوگویی از قرن چهارم به بعد روتج یافته است. لکن مقایسه هجو میان هر دو زبان، تفاوتهای دیگری که ریشه در فرهنگ هر دو را دارد در ترازوی سنجش قرار می دهیم.